Sách Việt Nam sử lược chép: "Trong Huế thì vua Hiệp Hòa cũng muốn nhận chính sách bảo hộ để cho yên ngôi vua, nhưng các quan có nhiều người không chịu, và lại thấy Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết chuyên chế thái quá, muốn dùng kế mà trừ bỏ đi, bèn đổi Nguyễn Văn Tường sang làm Binh bộ Thượng thư, Tôn Thất Thuyết làm Lại bộ Thượng thư, để bớt binh quyền của Tôn Thất Thuyết".
Tại vị được bốn tháng thì vua Hiệp Hòa nhận được mật sớ của hai cận thần, xin giết Nguyễn Văn Tường và Tôn Thất Thuyết. Vua liền phê vào sớ: “Giao cho Trần Khanh phụng duyệt”, xong b൩ỏ vào tráp sai thái giám mang đến nhà Trần Tiễn Thành, nhưng b𒆙ị Tôn Thất Thuyết phát hiện.
Hai quyền thần cho mời các đại thần đến cùng hạch tội vua Hiệp Hòa, sau đó vào cung Diên Thọ xin ý chỉ của Hoàng thái hậu về việc phế truất, đồng thời cho 50 lính vào điện Càn Thành bắt Hiệp Hòa phải tự xử theo lệ Tam ban triều điển.
Sách Phụ chính đại thần Trần Tiễn Thành của tác giả Đào Duy Từ có ghi chép về sự kiện này như sau: "Ích Khiêm và Văn Để đưa cho Hiệp Hòa một thanh gươm, một dải lụa điều và một chén thuốc độc, yêu cầu vua chọn cái chết cho mình. Thấy vua do dự, Ích Khiêm ép đổ thuốc độc vào miệng vua và bóp mũi để bắt vua phải nuốt.
Đúng vào lúc đó, đề đốc Trần Xuân Soạn mang lệnh của Tôn Thất Thuyết bảo phải làm nhanh, người ta sợ người Pháp can thiệp để giải thoát vua. Ông Ích Khiêm đã kết liễu mạng sống nạn nhân bằng ba thanh gỗ đập vào cổ họng, ngực và bụng".
Ngày 29/11/1883, vua Hiệp Hòa mất sau 4 tháng tại vị, thọ 36 tuổi, thi thể được giao cho phủ Tôn Nhân chôn cất theo nghi thức Quốc công. Vì là phế đế nên vua không được thờ trong Thế Miếu.
Bình luận