Ông chính là vua Tự Đức (1829 - 1883), con của vua Thiệu Trị và Hoàng thái hậu Từ Dụ.Năm 1847, vua Thiệu Trị mất, Tự Đức lên ngôi năm 19 tuổi, được đánh giá là người chăm chỉ và luôn xem xét công việc triều chính kỹ lưỡng, không bao giờ để cho công việc trễ nải.Đặc biệt trong suốt gần 36 năm trị vì đất nước, vua rất coi trọng bổn phận làm con với Hoàng thái hậu Từ Dụ. Nhà vua đặt cho mình lịch làm việc cố định: vào các ngày chẵn trong tháng, vua cùng đoàn tùy tùng vào cung Diên Thọ vấn an sức khỏe mẫu hậu, còn các ngày lẻ thì thiết triều hoặc lo công việc triều đình.Như vậy mỗi tháng, nhà vua chầu cung 15 lần, ngự triều 15 lần, chỉ trừ khi vua đi công cán ở ngoài kinh thành hoặc yếu mệt thì mới không thực hiện bổn phận này. Ông còn sẵn sàng để mẹ phạt roi khi mắc lỗi.

Theo sách Việt Nam sử lược, một hôm rảnh việc nước, vua Tự Đức đi săn bắn tại rừng Thuận Trực gặp phải khi nước lụt nên không về cung được, trong khi đó còn hai ngày nữa thì đến ngày giỗ vua cha Thiệu Trị. Đức Từ Dụ nóng ruột, sai quan đại thần là Nguyễn Tri Phương đi rước. Nguyễn Tri Phương đi được nửa đường, vừa gặp thuyền vua đang chèo lên, mà nước thì chảy mạnh, thuyền không đi mau được. Gần tối thuyền vua mới tới bến.Khi ấy trời đang mưa, nhà vua vội vàng lên kiệu trần đi thẳng sang cung, lạy xin chịu tội. Đức Từ Dụ ngồi xoay mặt vào màn, chẳng nói chẳng rằng. Nhà vua lấy một cây roi mây, dâng lên để trên ghế trát kỷ rồi nằm xuống xin chịu đòn.

Cách một hồi lâu, Hoàng thái hậu Từ Dụ xoay mặt ra lấy tay hất cái roi mà ban rằng: "Thôi, tha cho! Đi chơi để cho quan quân cực khổ thì phải ban thưởng cho người ta, rồi sớm mai đi hầu kỵ".

Vua lạy tạ lui về, trong đêm đó ngài phê thưởng cho các quan quân đi theo. Câu chuyện này ngày nay được dựng thành tích cải lương Tự Đức dâng roi, được nhiều người yêu thích.

Một lần khác, vua mải vui ở cửa Thuận An nên bỏ buổi ngự triều. Hoàng thái hậu giận lắm. Lúc về, vua có đến xin lỗi mẹ, nhưng bà sai người đóng cửa cung Diên Thọ không cho vào. Nhà vua phải đứng chờ cả vài giờ, sau bà mới cho gọi vào và dạy: “Nước đang có nhiều việc rối, hoàng đế không lo lắng mà còn vui chơi được sao? Thôi, hãy mau về triều cùng các quan bàn quốc kế”.

Hoàng thái hậu Từ Dụ từng răn dạy vua Tự Đức: “Biết lỗi với ta chỉ là phụ, biết lỗi với dân mới là chính”. Ngh🌱e lời 𒉰dạy bảo của mẹ, vua luôn thể hiện tinh thần yêu nước, siêng năng việc triều chính.